نمود طنین معنایی زبان فارسی در پیکره هایی از متون مطبوعاتی معاصر و متون قدیم

چکیده یکی از زمینه های تحقیقاتی جدید در زبان شناسی پیکره و تحلیل گفتمان، بررسی های مربوط به طنین معنایی حاصل از هم نشینی هاست. پژوهش حاضر به بررسی زبان فارسی در حوزه ی زبان شناسی پیکره ای و بررسی طنین معنایی با رویکرد آماری پرداخته است. طبق تحقیقات انجام شده در این زمینه یک واژه ی به ظاهر خنثی و فاقد بار معنایی خاص، ممکن است در اثر هم نشینی مکرر با کلمات مثبت یا منفی، به نوعی دارای بار معنایی مثبت یا منفی شود که به این پدیده طنین معنایی گفته می شود. با توجه به اهمیّت مطالعات کاربردی زبان شناسی و نو بودن این زمینه و نیز با در نظر گرفتن تعداد بسیار محدود پژوهش های انجام گرفته در این زمینه در زبان فارسی تحقیق حاضر تلاشی است که براساس اطلاعات موجود به مطالعه ی با هم آیی کلمات و طنین معنایی در زبان فارسی پرداخته است. همچنین پژوهش حاضر در پی بررسی پدیده ی تغییر و تحول طنین معنایی (مثبت یا منفی) مربوط به برخی از ترکیبات فعلی خنثیِ کنونی فارسی به معنای ضمنی در آنها از دوره های تاریخی گذشته تا کنون است. بدین منظور، ضمن بررسی پژوهش های متعدد پیرامون طنین معنایی و معنای ضمنی و بررسی تحوّل و تبدیل این دو به یکدیگر در زبان های مختلف بویژه انگلیسی، همین سیر تحّول را در برخی ترکیب های فعلی زبان فارسی نشان داده ایم. گفتنی است برای انجام این تحقیق، ابتدا پیکره ی زبانی بالغ بر پنجاه میلیون کلمه از متون مطبوعاتی مکتوب سال های 1385 تا 1392 بطور تصادفی از روزنامه های مختلف داخلی جمع آوری شد. نهایتاً تمام جملاتی که در این پیکره دارای ترکیبات فعلی مورد نظر (دوازده ترکیب) بودند به همراه هم آیندهای آنها استخراج و با نرم‎افزارهای رایانه ای بررسی شدند. نتایج حاکی از وجود برخی الگوهای مشابه موجود در زبان انگلیسی در شکل گیری طنین معنایی این ترکیبات در زبان فارسی بود. بیان این نکته لازم است که با مقایسه طنین معنایی برخی ترکیبات در این پیکره با طنین معنایی آنها در پیکره ی دیگری از متون قدیمی زبان فارسی مشخص شد که طنین معنایی منفی برخی از این ترکیبات به مرور زمان در حال تثبیت و تبدیل به معنای ضمنی منفی می باشد.